Μάθημα 35: Οι Βαλκανικές χώρες - Γεωγραφία Β' Γυμνασίου

Η Βαλκανική Χερσόνησος είναι η ανατολικότερη από τις τρεις χερσονήσους της νότιας Ευρώπης. Βρέχεται ανατολικά από τη Μαύρη Θάλασσα και την Προποντίδα, νοτιοανατολικά από το Αιγαίο Πέλαγος, νοτιοδυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος και δυτικά από την Αδριατική Θάλασσα. Τα βόρεια σύνορα με τον ηπειρωτικό κορμό της Ευρώπης είναι σχετικά ακαθόριστα, αφού δεν υπάρχει σαφές γεωμορφολογικό διαχωριστικό χαρακτηριστικό, όπως μια οροσειρά.

Η Βαλκανική είναι ορεινή χερσόνησος, με πλούσιο κατακόρυφο διαμελισμό. Πήρε την ονομασία της από τη μεγάλη ομώνυμη οροσειρά που βρίσκεται στη Βουλγαρία, τα Βαλκάνια (Αίμος). Άλλες οροσειρές της χερσονήσου είναι οι Δειναρικές Άλπεις, η Πίνδος και η Ροδόπη, ενώ στο βόρειο τμήμα της εκτείνονται τα Καρπάθια. Οι πεδιάδες είναι σχετικά λίγες, με σημαντικότερη την πεδιάδα της Βλαχίας. Πλούσιος είναι και ο οριζόντιος διαμελισμός της Βαλκανικής Χερσονήσου, που περιλαμβάνει, εκτός των άλλων, χιλιάδες νησιά στο Αιγαίο, στο Ιόνιο και στην Αδριατική. Στη Βαλκανική Χερσόνησο βρίσκονται οι εξής χώρες: Ελλάδα, Τουρκία, Αλβανία, Π.Γ.Δ.Μ., Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σλοβενία, Κροατία. Aπό αυτές η Ελλάδα συνορεύει με την Τουρκία, την Αλβανία, την Π.Γ.Δ.Μ. και τη Βουλγαρία.

Οι βαλκανικές χώρες είναι μικρές σε έκταση και σε πληθυσμό και πιο αραιοκατοικημένες σε σχέση με τις χώρες της δυτικής Ευρώπης.
Υπάρχει εθνική, γλωσσική και θρησκευτική ανομοιομορφία στα Βαλκάνια. Οι γλώσσες στις περισσότερες βαλκανικές χώρες είναι σλαβογενείς. Όσον αφορά το θρήσκευμα, επικρατεί η ορθοδοξία, ενώ εδώ βρίσκονται οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες επικρατεί ο μωαμεθανισμός. Στις βορειοδυτικές βαλκανικές χώρες, δηλαδή τη Σλοβενία και την Κροατία, οι οποίες βρίσκονται πιο στον ηπειρωτικό κορμό της Ευρώπης, επικρατεί ο καθολικισμός. Η οικονομία αρκετών βαλκανικών χωρών είναι λιγότερο αναπτυγμένη από αυτήν των χωρών της δυτικής Ευρώπης, με αποτέλεσμα το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. των βαλκανικών λαών να απέχει σημαντικά από αυτό των Δυτικοευρωπαίων.

Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτών των χαρακτηριστικών των βαλκανικών χωρών έχουν διαδραματίσει πολλοί παράγοντες, όπως: 1) Η στρατηγική θέση της Βαλκανικής Χερσονήσου πολύ κοντά στην Αφρική και στην Ασία, που την έκανε πέρασμα κατά τις μετακινήσεις των λαών στην περιοχή. 2) Η συγκέντρωση πολλών εθνοτήτων σε έναν περιορισμένο γεωγραφικά χώρο. 3) Η ορεινή γεωμορφολογία της περιοχής δυσχέραινε παλαιότερα τις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες και δε βοηθούσε την ανάπτυξη της οικονομίας. Επίσης, καθορίζει την πυκνότητα του πληθυσμού στα Βαλκάνια. 4) Τα ιστορικά γεγονότα που έχουν διαδραματιστεί στα Βαλκάνια τα τελευταία 200 χρόνια, ως αποτέλεσμα της εθνικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ανομοιομορφίας της χερσονήσου. Κατά τον 19ο αιώνα οι περισσότεροι βαλκανικοί λαοί, ανάμεσά τους και οι Έλληνες, απέκτησαν με αιματηρούς απελευθερωτικούς πολέμους την ανεξαρτησία τους από τον τουρκικό ζυγό (όταν άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί ανέπτυσσαν αλματωδώς το εμπόριο και τη βιομηχανία τους). Κατά τον 20ό αιώνα οι κάτοικοι της χερσονήσου υπέφεραν από δύο βαλκανικούς και δύο παγκόσμιους πολέμους. Ακόμη και στο τέλος του 20ού αιώνα στην πρώην Γιουγκοσλαβία ξεσπούσε πόλεμος. Η διάσπαση της ενιαίας μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 Γιουγκοσλαβίας είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία, από το 1991 έως το 2006, έξι νέων κρατών στην περιοχή (Σερβία, Μαυροβούνιο, Κροατία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Π.Γ.Δ.Μ., Σλοβενία). Επίσης, για αρκετές δεκαετίες οι βαλκανικές χώρες ήταν ενταγμένες σε αντίπαλους στρατιωτικούς συνασπισμούς, με αποτέλεσμα στις σχέσεις τους να επικρατεί κλίμα καχυποψίας. Η κατάρρευση, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, των καθεστώτων που επικρατούσαν έως τότε στις περισσότερες χώρες της περιοχής (Βουλγαρία, Ρουμανία, Αλβανία) προκάλεσε σοβαρή πτώση του βιοτικού επιπέδου και ανάγκασε σημαντικό αριθμό κατοίκων αυτών των χωρών να μεταναστεύσουν.

Η ελληνική παρουσία στα Βαλκάνια υπήρξε από την αρχαιότητα ιδιαίτερα σημαντική, καθώς Έλληνες αποίκισαν ήδη από τον 8ο π.Χ. αιώνα περιοχές στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και την Αδριατική, μεταφέροντας μαζί με τις εμπορικές δραστηριότητες και τον ελληνικό πολιτισμό. Επίσης, αποτελεί το παλαιότερο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλες βαλκανικές χώρες που ανήκουν στην Ε.Ε. είναι η Σλοβενία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία και από 1/7/2013 και η Κροατία. Βασικός στόχος όσων βαλκανικών χωρών δε συμμετέχουν ήδη στην Ε.Ε. είναι η ένταξή τους σ' αυτήν.

Καθήκοντα

Ασκήσεις 2 σελ. 122

Άσκηση 2γ, Φύλλο εργασίας 35 σελ. 44

Ερωτήσεις

 1. Από ποιες θάλασσες βρέχεται η βαλκανική χερσόνησος;

 2.  Το ανάγλυφο των Βαλκανίων είναι ορεινό ή πεδινό;

3. Από πού πήρε την ονομασία της η Βαλκανική χερσόνησος;

4. Ποιες είναι οι σημαντικότερες οροσειρές της Βαλκανικής χερσονήσου;

5.  Ποιες είναι η σημαντικότερη πεδιάδα της Βαλκανικής χερσονήσου;

6. Πόσες και ποιες είναι οι βαλκανικές χώρες;

7. Ποιες βαλκανικές χώρες δε βρέχονται από θάλασσα;

8. Με ποιες βαλκανικές χώρες συνορεύει η Ελλάδα;

9.  Οι βαλκανικές χώρες είναι αραιοκατοικημένες ή πυκνοκατοικημένες σε σχέση με χώρες της δυτικής Ευρώπης:

10. Σε ποια γλωσσική ομάδα ανήκουν οι περισσότερες βαλκανικές γλώσσες;

11. Ποιο θρήσκευμα επικρατεί στις περισσότερες βαλκανικές χώρες;

12. Ποιοι παράγοντες έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών των βαλκανικών χωρών;

13. Ποιες από τις βαλκανικές χώρες ανήκαν παλαιότερα στη Γιουγκοσλαβία;

14. Ποιες  βαλκανικές χώρες είναι μέλη της Ε.Ε.;

15.  Ποια βαλκανική χώρα είναι το παλαιότερο μέλος της Ε.Ε;