Μαθήματα 9-10: Σεισμοί - Ηφαίστεια-Τσουνάμι

Οι σεισμοί και τα ηφαίστεια συνυπάρχουν στις περιοχές τις οποίες ονομάζουμε τεκτονικά ενεργές ζώνες και οι οποίες είναι κατά κανόνα τα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών. Εμφανίζονται δηλαδή εκεί όπου οι λιθοσφαιρικές πλάκες είτε πλησιάζουν-συγκλίνουν μεταξύ τους (και επομένως συγκρούονται) είτε αποκλίνουν και απομακρύνονται η μία από την άλλη. Στην Ευρώπη η σεισμική και η ηφαιστειακή δράση εντοπίζονται κατά μήκος της Αλπικής Πτύχωσης και της μεσοωκεάνιας ράχης του Ατλαντικού Ωκεανού.

Χώρες με έντονη σεισμικότητα είναι η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισλανδία αλλά και η Ισπανία, η Κροατία και η Αλβανία. Η Ελλάδα βρίσκεται πολύ κοντά στο όριο σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών της Ευρασίας και της Αφρικής. Γι’ αυτό η χώρα μας έχει σχεδόν καθημερινά σεισμούς, μικρού ή μεγάλου μεγέθους, με συνέπεια να είναι η πρώτη σε σεισμικότητα χώρα στη Μεσόγειο και σε όλη την Ευρώπη και να βρίσκεται μέσα στις 6 πιο σεισμογενείς χώρες του κόσμου, ενώ στον τόπο μας δρουν και αρκετά ηφαίστεια.  Είναι χαρακτηριστικό πως κάθε χρόνο συμβαίνουν στη χώρα μας περισσότεροι σεισμοί από όσους σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, αποτελεί όμως ευτύχημα για τη χώρα μας το ότι οι πιο πολλοί σεισμοί γίνονται κάτω από τη θάλασσα. Ωστόσο, όλες οι περιοχές της Ελλάδας δεν έχουν την ίδια σεισμικότητα. Η περιοχή κατά μήκος του νοητού τόξου που δημιουργούν τα νησιά του Ιονίου, η Κρήτη και η Ρόδος είναι η πιο σεισμογενής στον ελλαδικό χώρο.

Χώρες με έντονη ηφαιστειότητα είναι η Ισλανδία (που αποτελεί την πλέον ηφαιστειογενή χώρα της Ευρώπης), η Ιταλία και βέβαια η Ελλάδα. Στην Ισλανδία γεωθερμικά φαινόμενα όπως οι εντυπωσιακοί θερμοπίδακες (γκέιζερς) αναδεικνύουν την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα της περιοχής. Οι μεγαλύτερες εκρήξεις στην ιστορία ήταν αυτές του ηφαιστείου της Σαντορίνης και του Βεζούβιου. Στη χώρα μας ενεργά ηφαίστεια υπάρχουν στα Μέθανα, στη Μήλο, στη Νίσυρο κ.α., όμως το πιο σημαντικό από όλα τα ελληνικά ηφαίστεια είναι αυτό της Σαντορίνης, από την έκρηξη του ηφαιστείου της οποίας δημιουργήθηκε η μεγαλύτερη καλντέρα στη Γη. Όλα τα παραπάνω συγκροτούν το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου. Η ύπαρξη θερμομεταλλικών και ιαματικών πηγών σε πολλά σημεία της χώρας μας π.χ. στην Αιδηψό, τα Μέθανα, την Αριδαία, το Λουτράκι Κορινθίας κ.α. συνδέεται στενά με την ηφαιστειακή δράση.

Οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις αποτελούν φυσικά φαινόμενα με επιπτώσεις τόσο στους ανθρώπους (θάνατοι, τραυματισμοί, ψυχολογικά προβλήματα) όσο και στην οικονομία. Ωστόσο, τα ηφαίστεια αποτελούν πηγή πλούτου για τους κατοίκους των περιοχών όπου βρίσκονται. Έτσι, σε ευρωπαϊκά κράτη με ηφαιστειακή δράση αναπτύσσονται ποικίλες οικονομικές δραστηριότητες όπως τουρισμός, εξόρυξη ηφαιστειογενών ορυκτών και μεταλλευμάτων, γεωργικές καλλιέργειες, ιαματική λουτροθεραπεία, γεωθερμική ενέργεια κ.α.

Ερωτήσεις

1. Σε ποιες χώρες της Ευρώπης κυρίως υπάρχουν σεισμοί και ηφαίστεια;

2. Ποια είναι η πιο σεισμογενής χώρα της Ευρώπης;
3. Ποια είναι η αιτία για την έντονη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ελλάδα;
4. Πού συμβαίνουν στη χώρα μας οι περισσότεροι σεισμοί: στη στεριά ή στη θάλασσα;
5. Ποιες περιοχές της Ελλάδας εμφανίζουν τη μεγαλύτερη σεισμικότητα;
6. Ποια ηφαίστεια συγκροτούν το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου;
7. Πού υπάρχουν ιαματικές πηγές στη χώρα μας;
8. Ποια είναι η πιο ηφαιστειογενής χώρα της Ευρώπης;
9. Ποια φαινόμενα αναδεικύουν την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ισλανδίας;
10. Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις α) των σεισμών β) των ηφαιστείων; 
11. Ποιο το πλεονέκτημα από το γεγονός ότι οι περισσότεροι σεισμοί στη χώρα μας γίνονται στη θάλασσα;

12. Γιατί τα ηφαίστεια αποτελούν πηγή πλούτου για τους κατοίκους των γύρω περιοχών; Nα αναφερθούν παραδείγματα.

13. Ποιες είναι οι σημαντικότερες εκρήξεις ηφαιστείων που σημειώθηκαν κατά τους ιστορικούς χρόνους;
14. Ποιες είναι οι ενδεδειγμένες ενέργειες της αντισεισμικής προστασίας;

Καθήκοντα
Άσκηση 1, 2β σελ. 37
Άσκηση 1 σελ. 41 σχολικό
Άσκηση 1α,β, 3 σελ. 17, τετράδιο εργασιών
Συμπληρώνω & μαθαίνω + Αυτά που γράψαμε στο τετράδιο